Jak głęboko fundament?
Ze względu na warunki gruntowo - wodne dom nie może być posadowiony zbyt płytko, a posadowienie zbyt głębokie - gdy nie jest uzasadnione względami użytkowymi - niepotrzebnie zwiększa koszty budowy. Podjęcie właściwej decyzji umożliwia dokumentacja badań podłoża gruntowego.
O głębokości posadowienia fundamentów decydują:
- względy użytkowe (dom z piwnicą lub bez),
- poziom występowania gruntów nośnych,
- poziom występowania wody gruntowej,
- zasięg strefy przemarzania,
- posadowienie budynków przyległych.
Z piwnicą czy bez?
W pierwszym etapie projektowania decydują względy użytkowe (oczywiście oprócz finansowych: wykonanie piwnicy to około 30 % całkowitego kosztu budowy domu jednorodzinnego). Jeżeli działka jest niewielka, zwykle planuje się podpiwniczenie. W części podziemnej budynku znajduje się garaż, kotłownię, pralnię ale też saunę czy pomieszczenia rekreacyjne.
Gdy buduje się piwnice fundamenty zwykle oparte są w podłożu na głębokości 2.50 - 2.80 m pod poziomem terenu. Płytsze posadowienie wymusza wyniesienie piwnic znacznie powyżej poziomu terenu. Zazwyczaj nie wpływa to korzystnie na wygląd domu.
Jeżeli dysponujemy wystarczająco dużą działką warto zrezygnować z piwnic. Wykonanie wykopu oraz izolacja podziemnych ścian piwnic zwiększają koszty w stosunku do analogicznych powierzchni naziemnych.
Grunty nośne
Czynnikiem decydującym o głębokości posadowienia jest głębokość zalegania nośnych warstw gruntu. Jeśli pod powierzchnią terenu występują grunty o małej nośności zdarza się, że taniej jest posadowić fundamenty głębiej na twardym, nośnym podłożu niż wymienić lub wzmocnić słaby grunt. Wybór powinien być wykonany na podstawie fachowej analizy ekonomicznej. Gruntami o małej nośności mogą być grunty organiczne, torfy lub namuły, niezagęszczone grunty nasypowe (czyli wbudowane w teren przez człowieka), plastyczne gliny czy iły lub luźne piaski.
Woda gruntowa
Szczególnie istotne znaczenie ma głębokość występowania wody gruntowej. Należy pamiętać o wahaniach zwierciadła wody gruntowej i o jej maksymalnych poziomach. Maksymalny poziom wody w gruncie powinien być określony w dokumentacji badań podłoża gruntowego, przygotowanej dla terenu budowy. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo zalewania lub zawilgocenia piwnic, rezygnuje się z budowy podpiwniczenia albo podwyższa się poziom posadowienia, automatycznie windując dom do góry. Można też zastosować technologie zapewniające szczelność piwnic. W tym celu wykorzystuje się betony szczelne lub specjalne materiały izolacyjne. Można stosować jedno i drugie. Są to jednak rozwiązania drogie.
Większość informacji potrzebnych do określenia głębokości posadowienia znajduje się w dokumentacji badań podłoża gruntowego. Przystępując do projektowania domu, należy dokładnie zapoznać się z taką dokumentacją. Przykładem niedokładnego jej przeczytania, a w konsekwencji złego zaprojektowania głębokości posadowienia budynku, jest jedna z budów w Warszawie. Na terenie osiedla woda gruntowa występowała na zmiennej głębokości. Różnice wysokości przewyższały 0.5 metra. Projektanci nie dostrzegli tego faktu i zaprojektowali posadowienie wszystkich domów na tej samej głębokości. Niefortunnie przyjęto, jako obowiązujący na całym terenie, głębszy poziom zalegania wody. Po wykonaniu wykopów okazało się, że są one zalewane przez wodę. Trzeba było częściowo zasypać wykop, a nawieziony grunt odpowiednio zagęścić. Dodatkowe prace opóźniły budowę i zwiększyły nakłady.
Głębokość przemarzania gruntu
Głębokość przemarzania gruntu decyduje o poziomie posadowienia niepodpiwniczonego domu. W gruntach wysadzinowych fundamenty muszą opierać się w podłożu poniżej strefy przemarzania.
Grunty wysadzinowe to takie, które zawierają więcej niż 10 % drobnych cząstek (mniejsze od 0.02 mm). Niewysadzinowymi gruntami są wszystkie piaski, z wyjątkiem części piasków pylastych oraz piasków gliniastych - piaski gliniaste zaliczane są do grupy gruntów spoistych.
W centralnej Polsce w podłożu zbudowanym z iłu czy gliny, fundamenty muszą być oparte na głębokości nie mniejszej niż 1.0 metr. Warunek ten nie musi być spełniony, gdy fundamenty opierają się w piaskach. Według obowiązujących w Polsce przepisów, w gruntach niewysadzinowych wymagane jest zagłębienie fundamentów równe 0.5 metra. Często zapomina się o tej możliwości i fundamenty schodzą do głębokości jednego metra.
Jeszcze do niedawna niepodpiwniczone budynki wznoszone w piaszczystych terenach posadawiano płytko. Oglądałem w tym roku dom w podwarszawskim Otwocku, którego fundamenty znajdowały się na głębokości od 0.4 do 0.8 metra ppt. Tak płytkie posadowienie jest charakterystyczne dla wielu domów z okresu międzywojennego. Także lekkie budynki szkieletowe z powodzeniem mogą być posadowione na głębokości 0.5 m.
Dom sąsiada
O głębokości fundamentowania decyduje również głębokość posadowienia sąsiednich budynków. Jest to istotne, gdy projektowany budynek będzie przylegał do budynku istniejącego lub będzie usytuowany blisko niego. Wykop bezpośrednio przy istniejącym budynku musi być wykonany z odpowiednimi zabezpieczeniami. Każdego roku zdarzają się wypadki, często śmiertelne, w nieumiejętnie wykonanych wykopach.
Artykuł publikowany w magazynie Murator